Opublikowano zdjęcia międzygwiezdnej komety 3I/Atlas wykonane przez Europejską Agencję Kosmiczną z orbity Marsa. Wydaje się, że po długim oczekiwaniu na kometę międzygwiezdną, w ciągu dekady pojawiły się aż trzy. Najnowszy gość z innego układu gwiezdnego, 3I/Atlas, został po raz pierwszy zauważony w lipcu. Gdy agencje kosmiczne monitorują ten szybko poruszający się obiekt, oto, co obecnie wiemy.
Czym dokładnie są komety?
Komety to pozostałości po formowaniu się układów gwiezdnych. W naszym Układzie Słonecznym składają się z pyłu i lodu liczących około 4,6 miliarda lat. W centrum komety znajduje się stałe jądro, często nazywane "brudną kulą śnieżną", złożone z zamrożonej wody, pyłu oraz substancji lotnych takich jak dwutlenek węgla, tlenek węgla, metan i amoniak.
Gdy kometa zbliża się do Słońca, ciepło zamienia jej powierzchniowy lód bezpośrednio w gaz, tworząc tymczasową atmosferę, czyli komę, wokół jądra. Uwolniony pył i gaz nadają komecie rozmyty wygląd i formują warkocze, które mogą rozciągać się na miliony kilometrów. Komety zazwyczaj mają dwa warkocze: jeden biały, złożony z pyłu ciągnącego się za kometą, oraz drugi niebieskawy, składający się z naładowanych cząstek lub jonów, który zawsze jest skierowany od Słońca.
Komety międzygwiezdne, jak wskazuje ich nazwa, pochodzą spoza naszego Układu Słonecznego, uformowane z pozostałości innych systemów gwiezdnych. Mogą zostać skierowane w naszą stronę przez oddziaływania grawitacyjne z przelatującymi gwiazdami lub innymi masywnymi obiektami. Do tej pory astronomowie zidentyfikowali tylko trzy takie komety przelatujące przez nasz Układ Słoneczny: 1I/'Oumuamua w 2017 roku, 2I/Borisov w 2019 roku i teraz 3I/Atlas w lipcu tego roku.
Czego mogą nas nauczyć te komety międzygwiezdne?
Dają one astronomom jedyną okazję do zbadania z bliska materii z innych systemów gwiezdnych. Gdy te komety przechodzą w pobliżu Słońca, uwalniany przez nie pył i gazy ujawniają skład chemiczny ich macierzystych systemów. Michael Küppers, naukowiec projektu misji Comet Interceptor (Hera) Europejskiej Agencji Kosmicznej, wyjaśnia, że te obiekty są pierwszymi obserwowalnymi przez nas budulcami z tych systemów, dostarczając wglądu w warunki, w jakich powstały.
Obserwacje 3I/Atlas mogą dostarczyć więcej informacji niż poprzednie komety międzygwiezdne. Podczas gdy 'Oumuamua wykazywała niewiele gazu lub pyłu, 3I/Atlas zbliży się do Słońca znacznie bardziej niż Borisov, co spowoduje uwolnienie większej ilości materiału do analizy.
Czy 3I/Atlas jest wyjątkowa?
Przy tak małej liczbie zaobserwowanych komet międzygwiezdnych trudno jest określić, co jest typowe, przez co każda z nich jest ekscytująca. Jednak 3I/Atlas ma kilka intrygujących cech. Wstępne szacunki sugerują, że jej średnica może wynosić od 440 metrów do 5,6 kilometra, potencjalnie jest więc większa niż 'Oumuamua (do 400 metrów długości) i Borisov (około 1 kilometra średnicy).
Ciekawą cechą widoczną na zdjęciach z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a jest koma, która rozszerza się w kierunku Słońca, tworząc "przeciwwarkocz", prawdopodobnie z powodu nierównej sublimacji lodu na komecie. Dodatkowo, 3I/Atlas różni się od komet Układu Słonecznego pod względem emisji chemicznych. Obserwacje z Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) w Chile wskazują na wysoki stosunek niklu do żelaza w jej pióropuszu, prawdopodobnie wynikający z sublimacji związków niklotetrakarbonylu i żelazapentakarbonylu. Obserwacje wskazują, że rozpraszanie światła przez kometę jest niezwykle spolaryzowane, co może być spowodowane obecnością lodu wodnego i krzemianów bogatych w magnez. Ale skąd pochodzą te komety?
Wiele komet przelatujących w pobliżu Ziemi pochodzi z Pasa Kuipera, pierścienia lodowych ciał za Neptunem, które okrążają Słońce w czasie krótszym niż 200 lat. Inne pochodzą z Obłoku Oorta, odległego regionu rozciągającego się w połowie drogi do najbliższej gwiazdy, gdzie komety mogą potrzebować nawet 30 milionów lat na jedno okrążenie. Szacuje się, że w Pasie Kuipera znajdują się miliardy komet, a w Obłoku Oorta jeszcze więcej.
2 czerwca 2025 roku David Rankin, inżynier z Catalina Sky Survey na Uniwersytecie Arizony, uchwycił to zdjęcie komety 3I/Atlas.
Jaką trajektorię podąża kometa?
Wleciała do Układu Słonecznego w pobliżu ekliptyki, płaszczyzny orbity Ziemi wokół Słońca, gdzie orbitują również inne planety. Nie ma ryzyka kolizji z Ziemią ani z żadną inną planetą; jej najbliższe podejście do Ziemi wyniesie 240 milionów kilometrów, czyli ponad 1,5 razy odległość od Ziemi do Słońca.
Avi Loeb, amerykański astronom, który wcześniej sugerował, że 'Oumuamua mogła być obcą technologią, spekulował również, że kometa 3I/Atlas mogłaby być sztuczna. Wskazuje on, że jej trajektoria przelatująca w pobliżu Jowisza, Marsa i Wenus mogła być zaplanowana, i zauważa, że jej źródło pokrywa się blisko z Sygnałem Wow! z 1977 roku, uważanym przez niektórych za potencjalną transmisję obcych. Loeb przyznaje jednak, że znacznie bardziej prawdopodobne jest, iż jest to naturalny obiekt międzygwiezdny.
Küppers zgadza się, stwierdzając: "Wygląda i zachowuje się jak kometa, więc nie ma powodu, by myśleć inaczej. Jeśli przeanalizujesz jej ścieżkę i różne kąty, zawsze znajdziesz coś statystycznie mało prawdopodobnego."
Co dalej z obserwacjami?
Astronomowie planują uchwycić więcej obrazów przy użyciu naziemnych i kosmicznych teleskopów, orbiterów i łazików marsjańskich oraz sond takich jak misja Juice Europejskiej Agencji Kosmicznej. Niedawno ESA opublikowała zdjęcia z dwóch misji marsjańskich, Trace Gas Orbiter i Mars Express, pokazujące kometę jako małą kropkę z widoczną komą, gdy przeleciała 30 milionów kilometrów od Marsa, co wskazuje, że staje się aktywna pod wpływem ciepła i promieniowania słonecznego. Chociaż kometa będzie znajdować się za Słońcem w momencie największego zbliżenia do Ziemi, pojawi się ponownie pod koniec listopada, oferując kolejną okazję do badań.
Często Zadawane Pytania
Oczywiście Oto lista pomocnych FAQ dotyczących obserwacji rzadkiej komety międzygwiezdnej
Pytania dla Początkujących
1. Czym jest kometa międzygwiezdna?
Kometa międzygwiezdna to kometa, która pochodzi spoza naszego Układu Słonecznego. W przeciwieństwie do komet z naszego własnego Obłoku Oorta, ci goście tylko przelatują w jedną stronę.
2. Skąd wiemy, że jest spoza naszego Układu Słonecznego?
Naukowcy określają to, obliczając jej ścieżkę lub orbitę. Jeśli jej prędkość i trajektoria są zbyt duże i nie tworzą zamkniętej pętli wokół Słońca, musi pochodzić z przestrzeni międzygwiezdnej.
3. Co jest takiego wyjątkowego w badaniu komety z innej gwiazdy?
To jak kosmiczny posłaniec. Nosi materiał, który uformował się wokół innej gwiazdy, dając nam bezpośrednią próbkę budulca innego systemu planetarnego.
4. Czy możemy zobaczyć tę kometę gołym okiem?
Większość międzygwiezdnych gości jest niezwykle słaba i do ich zobaczenia potrzebne są potężne teleskopy. Bardzo mało prawdopodobne, aby można ją było zobaczyć bez profesjonalnego sprzętu.
5. Czy ta kometa jest niebezpieczna? Czy może uderzyć w Ziemię?
Nie, te komety nie stanowią zagrożenia. Wykrywane są, gdy są bardzo daleko, a ich trajektorie są dokładnie śledzone, pokazując, że bezpiecznie miną Ziemię.
Zaawansowane Pytania Skupione na Wnioskowaniu
6. Jakie konkretne informacje może dostarczyć jej skład?
Analizując uwalniane przez nią gazy i pył, możemy dowiedzieć się, jakie chemikalia, minerały i lody są powszechne w innych systemach gwiezdnych. To mówi nam, czy składniki życia są uniwersalne.
7. Jak wypada na tle komet w naszym Układzie Słonecznym?
To kluczowe pytanie. Porównując jej skład, rozmiar i zachowanie do lokalnych komet, takich jak kometa Halleya, możemy zrozumieć, czy nasz Układ Słoneczny jest typowy, czy unikalny we wszechświecie.
8. Co jej struktura może powiedzieć nam o jej systemie macierzystym?
Struktura fizyczna komety – czy jest pojedynczym obiektem, czy luźną kupą gruzu – może ujawnić warunki fizyczne i procesy formowania w jej oryginalnym systemie planetarnym.
9. Jakiej technologii używamy do jej badania?
Naukowcy używają najpotężniejszych naziemnych i kosmicznych teleskopów na świecie do przeprowadzania spektroskopii, która rozkłada jej światło, aby zidentyfikować jej chemiczny odcisk palca.
10. Jakie jest największe wyzwanie w jej obserwacji?
Głównym wyzwaniem jest to, że te obiekty są zwykle małe, słabe i szybko się poruszają.
