Η πεντάχρονη Αρόρα Νικούλα απολαμβάνει μια τυπική μέρα στο παιδικό της σταθμό. Είναι απασχολημένη φτιάχνοντας ένα ψεύτικο κέικ από άμμο και λάσπη, ανακατεύοντας φανταστικά καρότα, πατάτες και κρέας. «Έχει παραψηθεί», ανακοινώνει ενώ πλατσουρίζει νερό στο μίγμα της, προσθέτοντας στη συνέχεια κι άλλη μια κουταλιά άμμο. «Περισσότερη ζάχαρη, έχει καλύτερη γεύση», δηλώνει, ρίχνοντας μια χούφτα λάσπη που μετατρέπει το δημιούργημά της σε σοκολατένιο κέικ.
Κοντά, ο Άκι Σίνκκονεν, κύριος ερευνητής από το Φινλανδικό Ινστιτούτο Φυσικών Πόρων, παρατηρεί με ενδιαφέρον. Ενώ θαυμάζει το κέικ της Αρόρα, οι λόγοι του διαφέρουν από τους δικούς της. «Τέλειο», σχολιάζει, βλέποντάς την να ανακατεύει χώμα, άμμο και φύλλα πριν απλώσει λίγο στο πρόσωπό της. «Βασικά βουτάει τα χέρια της μέσα».
Σε έναν παιδικό σταθμό επικεντρωμένο στην υγιεινή, αυτό μπορεί να ανησυχεί, αλλά στο παιδικό σταθμό Χούμπουλα στο Λάχτι, βόρεια του Ελσίνκι, τα παιδιά ενθαρρύνονται να παίζουν στη λάσπη. Σε όλη τη Φινλανδία, 43 παιδικοί σταθμοί έχουν λάβει συνολικά 1 εκατομμύριο ευρώ (830.000 λίρες) για να φυσικοποιήσουν τις αυλές τους και να ενισχύσουν την επαφή των παιδιών με τη μικροσκοπική βιοποικιλότητα – όπως βακτήρια και μύκητες – που βρίσκεται στη φύση.
Ήδη καταλαβαίνουμε ότι η πρόσβαση σε εξωτερικούς χώρους είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη των παιδιών. Αυτή η μελέτη, ωστόσο, πάει ένα βήμα παραπέρα. Είναι μέρος της αυξανόμενης έρευνας που συνδέει δύο επίπεδα βιοποικιλότητας: το εξωτερικό στρώμα, που περιλαμβάνει τα γνωστά στοιχεία του εδάφους, του νερού, των φυτών, των ζώων και των μικροβίων στα δάση ή τις παιδικές χαρές, και το εσωτερικό στρώμα, τη βιοποικιλότητα που κατοικεί μέσα και πάνω στα σώματά μας, όπως στο έντερο, το δέρμα και τα αναπνευστικά μονοπάτια.
Οι επιστήμονες ανακαλύπτουν όλο και περισσότερο ότι η υγεία μας είναι βαθιά διαπλεκόμενη με το περιβάλλον μας και την οικολογική ευημερία του κόσμου γύρω μας. Οι πρώτες 1.000 μέρες της ζωής, όταν ο εγκέφαλος και το σώμα αναπτύσσονται πιο γρήγορα, θεωρούνται ιδιαίτερα κρίσιμες.
Στο Χούμπουλα, αυτή η σχέση διερευνάται μέσω ενός μοναδικού πειράματος που περιλαμβάνει την εισαγωγή ενός τμήματος του δαπέδου του δάσους στον παιδικό σταθμό και την παρατήρηση του τρόπου με τον οποίο επηρεάζει την υγεία των παιδιών. Το φθινόπωρο, το κέντρο – που φιλοξενεί 180 παιδιά και 50 προσωπικό – μοιάζει με έναν κήπο που διαχειρίζονται παιδιά.
Κομπόστ, εμπλουτισμένο με παλιά φύλλα και ζιζάνια, χρησιμοποιείται για την καλλιέργεια παντζαριών, καρότων, αγγουριών, πατατών, κολοκυθιών και τσίλι. Τώρα, με την πλησιάζουσα χειμερινή περίοδο, μένει μόνο μαϊντανός, αφού όλα τα άλλα έχουν φαγωθεί. Ωστόσο, τα παιδιά συνεχίζουν να παίζουν στο ύπαιθρο.
Τα φυτά, το νεκρό ξύλο και το χώμα στον παιδικό σταθμό έχουν επιλεγεί προσεκτικά για την πλούσια μικρο-βιοποικιλότητά τους. Επίσης, εισήγαγαν ένα μεγάλο, ζωντανό τμήμα δαπέδου δάσους, βάθους 20-40 εκατοστών και 10 τετραγωνικών μέτρων, πλήρες με μύρτιλλα, αγριόκλαδα και βρύα, για να ενθαρρύνουν τη συλλογή τροφής, το κυνήγι εντόμων και τη μάθηση για τη φύση.
«Αυτή η περιοχή δεν είναι δασώδης εδώ και 200 χρόνια, οπότε αυτό είναι ένα υποκατάστατο», εξηγεί ο Σίνκκονεν. Σε μια υγροτοπική περιοχή, τα παιδιά μπορούν να ισορροπούν σε βράχους και να παίζουν ανάμεσα σε διάφορα φυτά – ένας χώρος που πριν από πέντε μόλις χρόνια ήταν ένας χώρος στάθμευσης με χαλίκι.
Αυτός ο παιδικός σταθμός συμμετείχε σε μια διετή μελέτη που εξέταζε πως οι βελτιώσεις στη βιοποικιλότητα επηρεάζουν τη μικροβιακή σύνθεση του δέρματος, του σάλιου και των περιττωμάτων των παιδιών. Ήταν η πρώτη έρευνα του είδους της. Λήφθηκαν δείγματα αίματος για αξιολόγηση των αμυντικών μηχανισμών του ανοσοποιητικού συστήματος, και μια σύντομη ερωτηματολόγιο για τις λοιμώξεις συμπληρωνόταν κάθε τρεις μήνες. Συνολικά, 75 παιδιά ηλικίας τριών έως πέντε ετών από 10 αστικούς παιδικούς σταθμούς συμμετείχαν στη μελέτη.
Μια μελέτη σύγκρινε παιδικούς σταθμούς που είχαν «απο-αποξηρανθεί» ή «επανεξαγριωθεί» με άλλους που είχαν επιφάνειες όπως άσφαλτο, άμμο, χαλίκι και πλαστικά χαλάκια. Μετά από ένα χρόνο, τα παιδιά που έπαιζαν στους πράσινους παιδικούς σταθμούς είχαν λιγότερα παθογόνα βακτήρια, όπως το Στρεπτόκοκκο, στο δέρμα τους και ισχυρότερα ανοσοποιητικά συστήματα. Τα εντερικά τους βακτήρια έδειξαν επίσης χαμηλότερα επίπεδα Κλωστριδίου, που σχετίζεται με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, κολίτιδα, και λοιμώξεις όπως η σήψη και το βοτουλισμό. Εντός 28 ημερών, σημειώθηκε αύξηση των ρυθμιστικών κυττάρων Τ στο αίμα τους, που βοηθούν στην προστασία από αυτοάνοσα νοσήματα. Άλλη έρευνα βρήκε ότι το παιχνίδι σε μια αμμοθήκη εμπλουτισμένη με κηπευτικό χώρα βελτίωσε τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος των παιδιών σε μόλις δύο εβδομάδες.
Το ανθρώπινο σώμα φιλοξενεί τρισεκατομμύρια βακτήρια, ιούς και μύκητες που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία μας. Μελέτες δείχνουν ότι εξωτερικοί μικροοργανισμοί, όπως βακτήρια και μύκητες, εισέρχονται στο σώμα μέσω αφής ή κατάποσης. Ακόμα και η αναπνοή παίζει ρόλο, καθώς ο αέρας έχει το δικό του μικροβίωμα που επηρεάζεται από κοντινά δέντρα και φυτά. Το χώμα, που είναι σπίτι για το 90% των μυκήτων του κόσμου, συμβάλλει επίσης στο μικροβίωμα του αέρα.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ένας λόγος για την αύξηση των αλλεργιών είναι ότι πολλοί άνθρωποι δεν εκτέθηκαν σε φυσικούς περιβαλλοντικούς μικροοργανισμούς κατά την παιδική ηλικία. Η υπόθεση των «παλιών φίλων» προτείνει ότι οι άνθρωποι εξελίχθηκαν παράλληλα με μικροβίωμα στον αέρα, τα φυτά και το χώμα, και ότι τα σώματά μας αλληλεπιδρούν με αυτούς τους μικροοργανισμούς για να διατηρήσουν την υγεία.
Η Μάρια Ρόσλουντ, επιστήμονας στο Φινλανδικό Ινστιτούτο Φυσικών Πόρων, τονίζει τα οφέλη για τη δημόσια υγεία και την οικονομία, σημειώνοντας ότι ακόμη και μια μικρή μείωση των ανοσοασθενειών μπορεί να έχει θετική επίδραση.
Ενώ προγενέστερη έρευνα συνέδεσε την πρώιμη έκθεση σε πράσινους χώρους με ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα, δεν ήταν ξεκάθαρο αν αυτό ήταν άμεση αιτία. Η μελέτη στη Φινλανδία υποδηλώνει ότι μπορεί να είναι, και μια Αυστραλιανή μελέτη πέρυσι το υποστήριξε αυτό, δείχνοντας ότι τα παιδιά που έπαιζαν με διάφορα εδάφη είχαν καλύτερη εντερική υγεία και ισχυρότερα ανοσοποιητικά συστήματα.
Η τάση της ενσωμάτωσης της φύσης στους παιδικούς σταθμούς αναπτύσσεται. Στο Ελσίνκι, ο παιδικός σταθμός Πουτάπιλβι-Πουιμούρι ανασχεδιάζεται με κρατική επιχορήγηση 30.000 ευρώ. Αυτήν τη στιγμή υπό κατασκευή, σύντομα θα διαθέτει δέντρα, λουλούδια, βράχους, φυτώρια, αμμοθήκες και μια χλοητή περιοχή παιχνιδιού. Η διευθύντρια του κέντρου, Μάριο Βάλιμακι-Σάαρι, εξηγεί ότι στοχεύουν να μεταφέρουν δραστηριότητες στο ύπαιθρο και να διδάξουν στα παιδιά για τη φύση.
Αυτοί οι παιδικοί σταθμοί τονίζουν πόσο ζωτικής σημασίας είναι τα υγιή οικοσυστήματα για την ανθρώπινη υγεία. Καθώς η βιοποικιλότητα και τα οικοτόπα μειώνονται παγκοσμίως, θα μπορούσαν να υπάρξουν σημαντικές συνέπειες για την ανθρώπινη ευημερία. Η ενίσχυση της βιοποικιλότητας σε αυτά τα περιβάλλοντα ωφελεί τόσο την υγεία των παιδιών όσο και το περιβάλλον.
Έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ έχει διερευνήσει τη χρήση πράσινων φραγγών γύρω από τις παιδικές χαρές των σχολείων για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Στο σχολείο βρεφικής ηλικίας Hunter’s Bar στο Σέφιλντ, φυτεύτηκε ένας φράκτης από φυτά και θάμνους μήκους 70 μέτρων γύρω από την παιδική χαρά κοντά σε έναν πολυσύχναστο δρόμο. Έξι μήνες μετά τη φύτευση, τα επίπεδα διοξειδίου του αζώτου στην παιδική χαρά μειώθηκαν κατά 13%, με περαιτέρω μειώσεις να αναμένονται καθώς ο φράκτης μεγαλώνει. Δείτε την εικόνα σε πλήρη οθόνη.
Η Μάριο Βάλιμακι-Σάαρι, διευθύντρια του παιδικού σταθμού Πουτάπιλβι-Πουιμούρι, βοηθά τον Μίκαελ (στα δεξιά) και τον Έερο να ψάξουν για μήλα.
«Ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων εκφράζει ενδιαφέρον για τη δημιουργία παρόμοιων παιδικών σταθμών στις δικές τους πόλεις», σημειώνει η Ρόσλουντ. Αντιπροσωπείες από τη Νορβηγία, την Ισλανδία και τη Δανία έχουν επισκεφτεί για να διερευνήσουν πώς μπορούν να προσαρμόσουν τη φινλανδική προσέγγιση τοπικά. Ο Σίνκκονεν προσθέτει: «Ελπίζω να δω τα ελαστικά χαλάκια να εξαφανίζονται από όλους τους παιδικούς σταθμούς».
Για πρόσθετη κάλυψη θεμάτων περιβάλλοντος, επισκεφτείτε την ενότητα «Εποχή της Εξαφάνισης» μας. Μείνετε ενημερωμένοι για νέα βιοποικιλότητας ακολουθώντας τους δημοσιογράφους Φοίβη Γουέστον και Πάτρικ Γκρίνφιλντ στην εφαρμογή του Guardian.
Συχνές Ερωτήσεις
Φυσικά! Ακολουθεί μια λίστα με χρήσιμες Συχνές Ερωτήσεις σχετικά με την εισαγωγή ενός δάσους σε ένα προσχολικό περιβάλλον.
Γενικές - Ερωτήσεις Αρχάριων
1. Τι σημαίνει στην πραγματικότητα ένας «δασικός παιδικός σταθμός»;
Είναι ένας παιδικός σταθμός όπου τα παιδιά περνούν ένα σημαντικό μέρος του χρόνου μάθησής τους στο ύπαιθρο, σε ένα φυσικό, δασικό περιβάλλον, ανεξάρτητα από τον καιρό.
2. Ποια είναι
