Öğleyin, güneş Petra'nın üzerinde yüksekte asılı kalır, renkli kumtaşı uçurumları ağartır ve ünlü harabeleri kısa süreliğine turistlerden arındırır. Aşağıdaki kayalık vadiden yükselen yoğun yaz sıcağına rağmen, asmalar ve bir gölgelik, Mohammed Feras'ın mağara evinin terasını serin tutar.
"Hayatım boyunca burada yaşadım. Hiç başka bir yere gitmedim ve buradan başka bir yerde yaşamayı hayal bile edemiyorum. Burası benim kim olduğumun bir parçası—bırakıp gidemem," diyor 44 yaşındaki çiftçi, aynı zamanda ara sıra tur rehberliği de yapıyor.
Aylar içinde, Feras ve Bdoul topluluğundan düzinelerce diğer Bedevi, ev dedikleri mağaralardan zorla çıkarılabilir. Petra'da, yeni tesisler inşa etmeyi, kaotik turizm ticaretini düzenlemeyi ve antik bölgeye çekilen yüz binlerce ziyaretçinin deneyimini iyileştirmeyi amaçlayan büyük bir kalkınma programı yürütülürken, onlar için çok az yer var.
Feras, eşi ve dokuz çocuğuyla birlikte 2.400 yıllık, birbirine bağlı dört mağara ve bitişiğindeki bir çadırda yaşıyor. Sadece 10 dakikalık yürüme mesafesinde, Petra'nın görkemli tapınağının ve sütunlarla çevrili ana caddesinin kalıntıları bulunuyor. Aynı zamanda, 1989 yapımı gişe rekorları kıran Indiana Jones ve Son Macera filmiyle daha geniş bir tanınırlık kazanan ünlü El-Hazne anıtına da kısa bir yürüyüş mesafesinde.
Bdoul'un işgal ettiği mağaralar, aslen zengin bir ticaret şehrinin parçasıydı—MS 100 civarında Romalılar tarafından ele geçirilmeden önce 500 yıl boyunca Nebatîlerin gelişen başkentiydi ve nihayetinde üç yüzyıl sonra terk edildi.
Uluslararası insan hakları savunucuları, Ürdün yetkililerini yaklaşan tahliyeleri durdurmaya çağırdı. "Ürdün'ün Bdoul'u Petra'daki tarihi evlerinden yerinden etmesi, kültürlerini risk altına atıyor," dedi İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün Orta Doğu ve Kuzey Afrika'dan sorumlu yardımcı direktörü Adam Coogle. "Ürdün hükümeti, yer değiştirmeleri durdurmalı ve Petra'nın Bedevi topluluğunun haklarına saygı göstermelidir."
Petra'yı yönetmek ve geliştirmekle görevli yetkililer, hâlâ bölgede yaşayan Bdoul'un yasadışı olarak orada olduğunu söylüyor. Birçoğunun başka konut seçenekleri olduğunu ve mağaraları ev, hayvan barınağı, dükkan ve depo alanı olarak kullanmanın kalıcı hasara neden olma riski taşıdığını savunuyorlar.
"Bölgenin bütünlüğünü gelecek nesiller için korumak istiyorsak, mağaralara zarar veren faaliyetleri durdurmalıyız," dedi Petra Kalkınma ve Turizm Bölge İdaresi Başkomiseri Dr. Fares Braizat. "Sahadaki herkes yasaya uymalıdır ve herhangi birinin Petra içindeki arkeolojik anıtlarda herhangi bir amaçla yaşaması veya kullanması yasa dışıdır."
Tarihçiler, Bdoul'un Petra mağaralarında yaklaşık 200 yıldır yaşadığını belirtiyor. Topluluğu yerinden etme çabaları, Petra'nın 1985'te UNESCO Dünya Mirası Alanı ilan edilmesinden kısa bir süre sonra başladı. O zaman, toplum liderleriyle bir anlaşma müzakere edildi ve binlerce kişi yakındaki özel olarak inşa edilmiş bir köye taşındı. Bazıları yer değiştirmekten kaçındı veya daha sonra mağara evlerine döndü.
Son yıllarda, turizmin Ürdün'ün zor durumdaki ekonomisinde kilit rol oynamasıyla, Petra'ya önemli yatırımlar yapıldı. Yeni bir müze, kültür köyü ve yürüyüş parkurları ağı geliştirildi. Bir zamanlar bölgeyi dolduran yüzlerce tezgah kaldırıldı, aynı şekilde ziyaretçileri rahatsız eden rehberler de. Yetkililer ayrıca sosyal medya ve rezervasyon sitelerinde turistlere pazarlanan mağaralarda geceleme konaklamalarını da engellemeye çalıştı.
Mağaraları boşaltmak için son girişim 2024 sonlarında başladı ve şu anda Sutuh al-Nabi Harun dağı yakınında yaşayan yaklaşık bir düzine geniş aileyi hedef aldı. Kampanyacılar, Ürdün yetkililerini "zorlayıcı taktikler" kullanmakla suçladı.
Keçi ve koyun yetiştirerek ve ara sıra turistlere rehberlik ederek mütevazı bir geçim sağlayan Feras, yetkililerin taşınma teklifini reddetti. Feras, Petra'lı Bdoul topluluğunun bir üyesi olarak, şimdi diğer Bdoul'un taşındığı bir köyde bir evde yaşıyor. Bu yılın başlarında, bir miras alanına zarar vermekle suçlandıktan sonra büyük bir para cezasını ödemediği için hapsedildiğini açıkladı. İki hafta sonra serbest bırakılmasına rağmen, şimdi başka bir duruşma ile karşı karşıya.
"Bizi mağaralara zarar vermekle suçlamak saçma," dedi Feras. "Biz onların bekçileriyiz. Hiçbir şeyi yok etmiyoruz—sadece yüzlerce yıldır olduğu gibi yaşıyoruz."
Feras'ın komşularından Yasin Ahmed de on binlerce dolar tutarında, ödeyemeyeceği mahkeme celbi ve para cezaları aldı. "O kadar param yok. Varlıklı değilim," dedi. "Burada büyüdüm ve başka bir hayat bilmiyorum. Bir köy evinde hayatta kalamam—çok küçük bir ev teklif ediyorlar, ama 10 çocuğum var."
Gazze'deki savaş nedeniyle Ürdün'de turizm büyük darbe aldı, Petra'ya gelen ziyaretçi sayısı keskin bir şekilde düştü. Turistlere rehberlik ederek veya hediyelik eşya ve içecek satarak geçimini sağlayan birçok Bdoul, gelirlerinin büyük bir kısmını kaybetti.
85 yaşındaki Rayya Hussein, hayatı boyunca yaşadığı mağarayı asla terk etmeyeceğine yemin etti. Ebeveynleri yakındaki dağlara gömülü. "Beni zorla çıkarmaya çalışırlarsa," dedi, "dağa çıkıp atlarım."
Hükümetin yasa dışı olarak gördüğü konutların üzerinde Ürdün bayrakları dalgalanıyor.
Petra'yı incelemiş olan Newcastle Üniversitesi'nden siyasi coğrafyacı Dr. Olivia Mason, yetkililerin Bdoul'u bir sorun olarak gördüğünü, ancak BM'nin onların kültürel mirasını bölgenin önemi için gerekli olarak tanıdığını belirtti. "Şu anda, Ürdün yetkilileri Bdoul'a karşı durumda, birlikte çalışabileceklerine dair bir kabul yok," dedi Mason. "Kalkınma gereklidir, ancak yerel topluluk pahasına olmamalıdır."
Bir hükümet temsilcisi olan Braizat, çok yaşlı sakinlerin istemeleri durumunda mağaralarında kalmalarına izin verildiğini ve Bdoul'a teklif edilen hükümet yapımı evlerin üç yatak odalı ve iki banyolu, yeterli büyüklükte olduğunu belirtti. Topluluk için kurulan aşırı kalabalık köyde veya yakınında yeni konutlar için sınırlı fon olduğunu kabul etti ancak alternatif geçim kaynakları sağlama planlarından bahsetti.
"Bu insanlara okullara, yollara, hastanelere ve ihtiyaç duydukları her şeye erişimle daha iyi bir hayat vermek için sorumluluk alıyoruz," dedi Braizat.
Ancak birçok Bdoul için bu sözler boş geliyor. "Hayatımız boyunca burada yaşadık. Özgürlüğümüz açık havada olmaktır," dedi Feras. "Burada, çocuklar koyunlarla dışarı çıkabilir ve dağlarda koşabilir. Burası bizim toprağımız."
Kimlikleri korumak için bazı isimler değiştirilmiştir.
Sıkça Sorulan Sorular
Elbette İşte Petra Bedevileri ve tahliyeye direnişleri hakkında, açık ve yardımcı olacak şekilde tasarlanmış bir SSS listesi
Genel & Başlangıç Soruları
S: Petra Bedevileri kimdir?
C: Onlar, Ürdün'deki antik Petra kenti ve çevresinde nesillerdir, birçoğu doğal mağaralarda yaşayan yerli bir topluluktur.
S: Neden mağara evlerinden tahliye ediliyorlar?
C: Ürdün hükümeti, Petra arkeolojik alanını korumak ve turizm için geliştirmek amacıyla onları yeni inşa edilmiş bir köye taşımak istiyor.
S: Hükümet onlara ne teklif ediyor?
C: Petra arkeoloji parkının hemen dışında, Umm Sayhoun adlı özel olarak inşa edilmiş bir köyde, elektrik ve şebeke suyu olan modern konutlar teklif ediyorlar.
S: Peki neden sadece yeni evlere taşınmıyorlar?
C: Bedeviler için mağaralar sadece ev değil, onların atalarının anavatanıdır, kültürleri, tarihleri ve kimlikleriyle derinden bağlıdır. Modern bir köyün geleneksel yaşam tarzlarının yerini tutamayacağını hissediyorlar.
S: Bu yeni bir problem mi?
C: Hayır, bu çatışma onlarca yıldır devam ediyor, Petra'nın 1985'te bir UNESCO Dünya Mirası Alanı ilan edilmesinden sonra, bölgeyi koruma çabaları arttı.
Derinlemesine & Gelişmiş Sorular
S: Taşınmaya zorlanırlarsa hangi spesifik kültürel gelenekler risk altında?
C: Toprakla olan benzersiz bağlantıları, turistler için hediyelik eşya yapımı gibi geleneksel el sanatları ve Petra'nın tarihi bekçileri ve rehberleri olarak rolleri, standartlaştırılmış bir konut topluluğunda sulandırılabilir veya kaybolabilir.
S: Herhangi bir şiddet veya büyük protestolar oldu mu?
C: Direniş öncelikle taşınmaya karşı kararlı reddetme, savunuculuk ve uluslararası insan hakları ve kültürel miras örgütlerine başvurular yoluyla oldu. Şiddetli bir çatışmadan ziyade daha çok kalıcı bir çıkmaz oldu.
S: Turizm bu durumda nasıl bir rol oynuyor?
C: Turizm iki ucu keskin bir kılıç. Bedevilere ana gelir kaynaklarını sağlar, bu da kalmaları için bir neden verir. Ancak hükümetin turizmi yönetme ve genişletme arzusu, onları yerinden etmek istemenin birincil nedenidir.
S: Kullanılan herhangi bir yasal veya insan hakları argümanı var mı?
C: Evet. Savunucular, tahliyelerin Bedevilerin yeterli konut, kültürel miras ve özgür, önceden ve bilgilendirilmiş [rıza] haklarını ihlal ettiğini savunuyor.
